عصمت از ديدگاه وهابيت

معنای عصمت

عصمت در لغت به معنای منع و در اصطلاح نگاه داشتن خدا، بنده­اش را از چیزی که موجب عقوبت و عذاب می­شود[1] و معصوم یعنی کسی که هیچ یک از حرامهای الهی از او سر نمی­زند.[2]

در متون دینی و تاریخی کهن مثل عهدین[3] مطالبی در رابطه با عصمت و یا عدم آن نسبت به پیامبران به چشم می­خورد و یا حتی در کتب تاریخ نگاری جدید و یا کتبهای اسلامی مثل برخی از تفاسیر، اقوالی به چشم می­خورد که متأثر از اسرائلیات بوده و رفته رفته در بین ذهن علما نفوذ کرده و در آنجا راسخ شده است که با شرع مقدس و مقام پیامبران پیشین سازگاری نداشته و ما را در شناخت اسلام ناب با مشکل مواجه می­کند. مثلا در آیاتی از تورات و انجیل گناهانی از قبیل زنا، شراب خواری، جنایت، حقه بازی، چشم چرانی و... [4] را به پیامبران بزرگ الهی نسبت داده­اند.

دیدگاه وهابیت

از جمله کسانی­که قائل به عدم عصمت پیامبران و به تبع آنها ائمه اطهار (علیهم السلام) شده­اند سلفی­ها می­باشند که به اعتراف بزرگانشان عصمت را برای پیامبران و ائمه اطهار قبول ندارند. ابن تیمیه از بزرگان اهل سنت در یکی از اقوالش مدعی شده که هیچ کس معصوم نیست نه پیغمبر نه غیر پیغمبر[5] و می­گوید: «فإنه لا معصوم بعد الرسول و لاتجب طاعه أحد بعده فى كل شيء»[6] بدرستی که هیچ معصومی بعد از رسول نیست و طاعت هیچ کسی بعد از پیغمبر در هیچ چیزی واجب نیست.

او می­­گوید: امت پیغمبر جمعاً معصوم هستند و چون امت معصومند دیگر نیازی به عصمت امام نیست. وی در منهاج می­نویسد:

أحدها أن يقال لا نسلم أن الحاجه داعيه إلى نصب إمام معصوم وذلك لأن عصمه الأمه مغنيه عن عصمته[7]

دیدگاه امامیه

در رابطه با عصمت پیامبران دلائل مختلفی وجود دارد. مثلاً چون انبیا انسانها را به پاکی و پاکیزگی فرار می­خواندند پس اگر خود آلوده به گناه باشند این فراخوان، ره­آوردی نخواهد داشت و به تعبیر قرآن مورد مواخذه و خشم خداوند متعال قرار می­گیرند:

يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ*كَبرَُ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفْعَلُونَ[8]

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! چرا سخنى مى‏گوييد كه عمل نمى‏كنيد؟! * نزد خدا بسيار موجب خشم است كه سخنى بگوييد كه عمل نمى‏كنيد!

انبیا باید معصوم باشند تا بتوانند رهبر و راهنمای مردم شوند و همچنین باید معصوم باشند تا در حمل پیامهای خداوند، هیچ جای شک و شبهه و تردیدی باقی­ نماند. اگر دارای مقام عصمت نبوده باشند مردم چگونه می­توانند به اینگونه پیامها اعتماد کنند.

در رابطه با عصمت پیامبر(ص) در قرآن کریم می­خوانیم:

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ في‏ شَيْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْويلاً[9]

اى كسانى­كه ايمان آورده‏ايد، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد.

در این آیه و 10 آیه دیگر در قرآن کریم بوضوح می­بینیم که اطاعت از پیغمبر خدا در کنار اطاعت از خداوند متعال قرار داده شده است و از آنجا که فعل پیامبر همانند قولش و تقریرش حجت است باید فعلش صد در صد صحیح باشد تا بندگان در تبعیت از افعال پیامبر به گمراهی نیفتند. پس نبی باید معصوم باشد.

در رابطه با عصمت ائمه اطهار علیهم السلام خداوند متعال در قرآن کریم می­فرماید :

إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً[10]

همانا خداوند مى‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد.

اراده خداوند متعال در این آیه بر این تعلق گرفته است که پلیدی را از اهل بیت دور گرداند و رجس هرنوع پلیدی اعم از گناه و غیر گناه است.

نقد وهابیت

برخی از اهل سنت گفته­اند که این آیه در بیان مقام عصمت برای زنها­ی پیغمبر است نه برای اهل بیت. چون آیه مربوط به زنهای پیغمبر است. در جواب باید گفت:

اولا بر فرض اینکه قبول کنیم این آیه در مقام اثبات عصمت برای زنهای پیامبر است پس خود این جواب است برای آقایانی که می­گویند عصمت برای هیچ کسی ثابت نیست نه نبی و نه غیر نبی.

ثانیا این جمله در این آیه برای زنهای پیامبر نیوده و برای اهل بیت می­باشد. زیرا :

1. این احتمال اجتهاد در مقابل نص است. زیرا روایات متواتر بیان می­کند که شان نزول آیه درباره پیامبر و فاطمه و علی و حسن و حسین (علیهم السلام) است و حتی این مطلب را مدتها پیامبر اسلام تکرار می­کرده است تا برای مردم خوب جا بیفتد. مثل روایتی که در مسند احمد از انس ابن مالک نقل می­کند:

حدثنا عبد اللَّهِ حدثني أبي ثنا أَسْوَدُ بن عَامِرٍ ثنا حَمَّادُ بن سلمه عن علي بن زَيْدٍ عن أَنَسِ بن مَالِكٍ أَنَّ النبي صلى الله عليه وسلم كان يَمُرُّ بِبَيْتِ فَاطِمَه سِتَّه أَشْهُرٍ إذا خَرَجَ إلى الْفَجْرِ فيقول الصَّلاَه يا أَهْلَ الْبَيْتِ إنما يُرِيدُ الله لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً[11]

از انس نقل می کند گه پیاکبر گرامی اسلام شش ماه هر وقت که برای نماز صبح از منزل خارج می­شدند به درب خانه فاطمه(س) که می­رسیدند می­فرمودند: ای اهل بیت وقت نماز صبح است و بعد این آیه را تلاوت می­فرمودند که همانا خداوند مى‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و شما را کاملا پاك سازد.

آیا این فعل پیامبر آنهم برای شش ماه و هر روز دلالتی جز این دارد که اهل بیت کسانی هستند که در خانه علی و فاطمه­اند.

2. اگر آیه درباره زنهای پیامبر بود باید به صورت خطاب مونث ذکر می­شد نه خطاب مذکر؛ یعنی باید چنین می­آمد: إنما يُرِيدُ الله لِيُذْهِبَ عَنْكُن الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُن تَطْهِيراً

[1] -ابن منظور ؛ لسان العرب ، بیروت ، دار الصادر ، 1414 ه ق ، چاپ سوم ، ج 12 ، ص 404

[2] -طريحى، فخر الدين؛ مجمع البحرین ، تحقيق: سيد احمد حسينى ، تهران، ‏كتابفروشى مرتضوى،‏1375 ش‏، چاپ سوم‏، ج 6 ، ص 116

[3] -منظور تورات و انجیل است

[4] -کتاب مقدس ، عهد عتیق ، سفر پیدایش ، فصل 19 ، آیه 30 به بعد

کتاب مقدس ، عهد عتیق ، سفر پیدایش ، فصل27 ، از آیه 1 تا 40

کتاب مقدس ، عهد عتیق ، سفر پیدایش ، فصل9 ، از آیه 21 تا 25

کتاب مقدس ، عهد عتیق ، سفر سموئیل ، فصلفصل 12 از آیه 9 به بعد

کتاب مقدس ، عهد عتیق ، سفر سموئیل ، فصل 11 آیه 2 تا 27

کتاب مقدس ، عهد عتیق ، سفر لاویان ، فصل 18 آیه 12

کتاب مقدس ، عهد عتیق ، سفر خروج ، فصل6 آیه 20

[5] -أحمد بن عبد الحليم بن تيميه الحراني أبو العباس ؛ منهاج السنه النبويه ، تحقيق : د. محمد رشاد سالم ، مصر ، مؤسسه قرطبه - 1406 ، چاپ اول ، ج 7 ص 85

[6] -أحمد عبد الحليم بن تيميه الحراني أبو العباس ؛ كتب ورسائل وفتاوى شيخ الإسلام ابن تيميه ، تحقيق : عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمي النجدي ؛ عربستان سعودی ، مكتبه ابن تيميه ، چاپ دوم ، ج 19 ، ص 69

[7] -أحمد بن عبد الحليم بن تيميه الحراني أبو العباس ؛ منهاج السنه النبويه ، تحقيق : د. محمد رشاد سالم ، مصر ، مؤسسه قرطبه ، 1406 ، چاپ اول ،ج 6 ص 466

[8] -قرآن کریم ، سوره صف ، آیه 2 و 3

[9] -قرآن کریم ، سوره نسا، آیه 59

[10] -قرآن کریم ، سوره احزاب ، آیه 33

[11]- أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشيباني ؛ مسند الإمام أحمد بن حنبل ،مصر ، مؤسسه قرطبه ، ج 3 ، ص 259

محمد بن عيسى أبو عيسى الترمذي السلمي ، الجامع الصحيح سنن الترمذي ، تحقيق : أحمد محمد شاكر وآخرون ، بیروت ، دار إحياء التراث العربي ، ج 5 ، ص 352

محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاكم النيشابوري ؛ المستدرك على الصحيحين ، تحقيق : مصطفى عبد القادر عطا ، بیروت ، دار الكتب العلميه - بيروت - 1411هـ - 1990م ، چاپ اول ، ج 3 ، ص 172

منبع : انجمن گفتگوي ديني

http://www.askdin.com/showthread.php?t=7612